Rıfat Direkçi / Yazar

Dünya ekonomisinde Türkiye'nin hedefi öncelikli olarak, iç piyasalarda "2023 yılının" ilk günlerinde çarşı - pazar ve mutfak maliyeti yeni yılda ne olacak, endişesinin ortadan kaldırılması ve ekonominin iyimser bir tablo çizmesi gerekir.

Yenidünya düzeni arayışında ekonomi ve sanal para, sanal yatırım, sanal oyunlar… Şöyle dursun.

Dünyada olup bitenler bizleri de etkiliyor. Bu etki sonucunda, İç piyasadaki ekonomimizin dalgalanmasına sebep oluyor, ekonomiye olumsuz etkileri oluyor, borsamız olumsuz etkileniyorsa o zaman varsın olsun deme lüksümüz yoktur!

Değerli okurlarım sizlerin düşüncesi ne olur bu konu hakkında yorumlarınızı merakla bekliyorum.

Yeni yılda hanelerin mutfak alım gücü, konut kiralarının ekonomik geleceği, temel gıda maddelerinin tedariği dışa bağımlı olmadan erişimi mümkün mü?

Küresel ekonomik kriz ülkemizi teğet mi geçecek? Yoksa tesir mi edecek? Çarşı ve pazardan alabildiklerimiz ve alamadıklarımız bizlere bir yol gösterecektir.

Merkez bankası kararları yeni yılda piyasada iyimser bir tablo görülmesine umut olur mu? Birlikte, yeni yılın ilerleyen günlerinde gelişmeleri yakından takip edip birlikte göreceğiz.

Dünya’nın ekonomik durum tahminleri hava durumu gibi yorumlamakta; göstergeler, İstatistikler, finansal okur yazarlar, ekonomi uzmanları, yorumlarını tahminlerini ve düşüncelerini farklı zaman ve mekanlarda kamuoyu ile paylaşmaktadır. Herkesin sorunlara çözüm yaklaşımı doğal olarak farklı oluyor.

Kimi finansal yorumcular; 2023 yılı alım gücü çok düşük bir yıl olacak diyor. Kimi Altın onsunun yükselmesi başladı diyor. Kimi de gümüş için 2022 verimli bir yıl olmadı belki ama! 2023 yılı gümüş için verimli bir yılı olacağı bekleniyor. Altın’nın yükseleceği ile ilgili tahminlerde yapılmakta.  Döviz kuru yabancı para cinsi olduğu yerde durmayacak, Gıda artışları, konut ve işyeri kiraları asgari ücrete yapılan zammın ardından ivedilikle artışa geçtiği, etiketlerin değiştiği görülüyor. Gıda fiyatlarında azami artışlar başladı gibi yorumların ve öngörülerin dile getirildiğini duymaktayız.

 "Zamlı maaşlar henüz alınmadı. Yeni yılın ilk haftasında piyasalarda etiket ve vergi harçlarında zamlar eklendi maaşlardan önce çarşı - pazarda ve konutların kiraları arttı. " Bu bir haksızlık, bir zulümdür.

Herkes yorumlarını söyleye dursun 2023 yılı için plan ve programların, kısa, orta ve uzun vadede izlenecek yol, eylem ve tedbirlerin yol haritasının da 2022 deki gibi masa’da olacağını düşünüyorum.

Öncelikli olarak Türk lirası değer kazanması için daha güçlü ve verimli çözümler geliştirmeli, Alım gücü iyileştirilmeli, mutfaktaki gıda fiyatları büyük oranlarda indirilmeli, yabancı paraya bağımlılık azaltılmalı asgari seviyelere indirilmeli, konut ve işyeri kiraların artışı azaltılmalıdır. Bu aralar kira için anormal astronomik rakamlar talep ediliyor. Yüksek kiraların önüne geçilmeli. Yüksek ücretler piyasayı etiketleri etkiliyor. Yakıt, enerji (elektrik) benzin, mazot ve doğalgaz ücreti, tedarik taşımacılığını yüzde %90 etkiliyor. Bu oran bir an önce düşürülmeli, üreticiden çıkış ile raflardaki fiyat farkı ortadan kaldırılmalı, bayii, toptancı, tedarikçi fiyatları ile üretici arasındaki büyük fark ortadan kaldırılmalıdır. Tarımsal üretim bazı alanlarda devlet eliyle yapılmalı, teşvikler artırılmalı.

Mardin ovasının Mezopotamya toprakları ve iç Anadolu bölgesinin tarımını geliştirilmeli ve verimliliğin azami ölçüde artması için özel çözümler getirilmeli, pozitif desteklerle emtia gıda üretimi yağlı yağsız tarım ürünleri üretiminin önündeki sorunlar, bariyerleri kaldırmalı, üretimi artırılmalı, Tarım ve Orman Bakanlığı çorak, ekilmeyen veya vatandaşın ekmediği alanları ekip biçip halka ulaşımı sağlanmalıdır.

Fiyat artışların faili belli; artan enerji, yakıt, gıda ve tarım emtia fiyatları,  tedarik zincirlerini, nakliye masrafları, hammadde temini konusundaki sıkıntıları topladığımız zaman ortaya çıkan yüksek enflasyon oranları ve beraberindeki öngörülemezlik durumu 2022 yılında tüm dünyayı etkisi altında tuttu.

BORÇLANMA DOĞRU YÖNETİLMİYOR!

Ticaret Bakanlığı ve Esnaf, Sanatkârlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğünün bilgisine! "Krediler esnaflara ulaşmamakta !" Önemli bir konu çarşı esnafı, sanatkârlarına bireysel faizli kredi erişimi sağlanmış ve kredi borçlanmaları çok fazla bir kesimi borçlandırmıştır. Bunlar ikinci kredileri eski kredilerinin borcunu ödemek için borçlanmaya mecbur bırakılmış. Kimi Esnaf kredi kefalet kooperatiflerinden kredi çekmiş ama başka bir kişi için (dost, arkadaşı için) kredi çekmiş, kimi de prosedür gereği bir işletme kurmuş kredi koşullarında mecburi evrak sunmuştur, ama ortada işletme yok! yalnız kefilli ve ipotekli bir borçlu var. Para buhar oldu tüketime kurban edilmiş. Yeni yılda döviz kuru yükselişi ve enflasyon artışı borçluların uykusunu kaçırdığını gözlemekteyiz. Krediler, esnaf ve sanatkârlara bir kısım ulaşıyor fakat büyük bir kısmı esnaf almış görünsede başkası tasarruf ediyor. 2023 yılında küçük ve büyük işletmelerin maalesef bir çoğunda "Konkordato ilanları " artabilir.

ASGARİ ÜCRET ARTIŞI VERGİ VE HARÇ ARTIŞINI TETİKLEDİ

Bu arada 2023 yılı için asgari (Geçim sınırı) ücreti ₺ 8500 olarak kamuoyuna açıklandı. Şayet enflasyon aşağıya doğru kademeli de olsa düşürülmesi için acil adımlar atılmalı ki asgari ücret alım ve geçim giderlerini karşılasın ve çarşı - pazar, mutfak - cüzdan için güzel bir yıl olsun. Yeni yılımız geçim endişesi ve kaygısı yaşanmayan bir yıl olsun. Bu arada Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından Aralık ayı Enflasyon Aralık 2022’de yıllık bazda yüzde 64,27 olduğunu paylaştı.

Bağımsız bir kuruluş ve ekonomistlerden oluşan Enflasyon Araştırma grubu (ENAG) verilerine göre E-TÜFE’de 2022 yılındaki artışı ise %137,55 olarak gerçekleştiğini paylaştı. E-TÜFE’nin son 12 aylık artışı %170,70 oranlarında olduğunu bilgisini araştırma sonucunu paylaştı.

Rakamlar şöyle dursun biz reel dünyaya göz atalım. Tüketilen birincil gıda, enerji, yakıt, giyim, eğitim maliyeti, ilaç, sebze, meyve, süt ve süt ürünleri, et, yumurta, çay, kahve, şeker, baklagiller, konut, araç ve ekleyebileceğimiz daha nice birincil ihtiyaçların halka ulaşımı ve maliyeti etiket fiyatları; çarşı, pazara baktığımızda bu iki kurumun paylaşılan rakamları dahi eksik olduğunu görmek hiçte zor değil. Kimse bu sabit fiyat etiketlerine kanmadı, fiyatı sabit edilen ürünler çok ihtiyaç duyulan ürünler değil, yada düşüş beklerken yüksek fiyatta sabitleniyor. Fiyatları kamufle etme, tüketiciyi etkileme ve reklam yapma taktiğidir. Konut kiraları asgari ücretin yarısı kadar, yakıt ve elektrik faturaları asgari ücretin ⅓   kadar, geriye elde kalan miktar için vatandaşlarımız mutfak için çarşıdan pazarda gezer fiyat sorar, etiketlere bakar birde cüzdanına bakar hüzünlenir ve bir iki poşetle pazardan çıkar eve geri döner.

Bunun bu şekilde olmadığını ve abartıldığı düşünenlerde olacak hatta tam aksine  çok daha fazlası olduğunu düşünenler de olacaktır. Öncelikli olarak enflasyon artışı durdurulmalı, kısa ve uzun vadede tek hanelere düşürülmelidir.

Seçim maratonu çoktan başladı. İktidar hükümet seçim öncesi enflasyonu düşürmeli, fiyatları raflarda sabitleme

değil, fiyatların düşürülmesini sağlamalı.  Denetimler  yapmalı stokçuluk, suni fiyat artışları tespit edilmeli caydırıcı cezalar verilmeli . Serbest piyasa modeli, serbest fiyatlandırma anlamına gelmiyor. Kötü amaçlı kullanılıyor. Son zamanlarda piyasaların dengesinin bozulmasından, birçok ürüne talebi olan tüketici pahalı olduğundan almaktan vazgeçmekte veya ötelemekte. Buda piyasalarda birçok ürünün satılmaması ve  firmaların büyük zarar görmeleri kaçınılmazdır.

Yeni yılda alım gücünün ve ekonomik durumun daha güzel oldu bir yıl olması temennisi ile sağlıkla kalın.